«Ως τις άκρες της γης» Έντουαρντ J. Λάρσον (Ψυχογιός)

1909, τρεις ριψοκίνδυνες αποστολές για την κατάκτηση του Βόρειου, του Νότιου Πόλου και της κορυφής του κόσμου (Κ2). Τρία θέματα ξεχασμένα στον σημερινό κόσμο. Τρία θέματα που στις αρχές του 20ου αιώνα αποτέλεσαν πηγή για σκέψη, φαντασία, όνειρα, αγώνες θυσίες, ίντριγκες και αμφισβητήσεις. Σήμερα τα ονόματα Πίρι, Σάκλετον, Δούκας των Αβρουζίων είναι ονόματα ξεχασμένα, ακόμη περισσότερο αυτά των Κουκ, Ουμπέρτο Κάνι, Νάνσεν,Ντέιβιντ, Μόσον, Χένσον, Μπάρτλετ. Πόσοι γνωρίζουν σήμερα τους Ινουίτ? Όλα αυτά τα ονόματα, είναι γνωστά στους λάτρεις των εξερευνήσεων, της περιπέτειας και των τηλεπαιχνιδιών. Στα τέλη του 190υ αιώνα και τις αρχές του 20ου ήταν οι αντίστοιχοι ήρωες της κοινής γνώμης με τις σημερινές τηλεπερσόνες, αθλητές , σεφ κτλπ ακόμη και όταν τα νέα τους μεταδίδονταν με καθυστέρηση μηνών από την ολοκλήρωση της προσπάθειας τους (λόγω μέσων και συνθηκών). Είναι οι άνθρωποι που οργάνωσαν και πρωταγωνίστησαν στις αποστολές για την κατάκτηση του Βόρειου και Νότιου πόλου γεωγραφικού και μαγνητικού αλλά και της κορυφής των Ιμαλαίων, του περίφημου Κ2. Οι προσπάθειες δεν ευοδώθηκαν πλήρως. Για τον Πίρι και τον Κουκ υπάρχει μια διαμάχη που ποτέ δεν δόθηκε επίσημη απάντηση και λύση για το αν τελικά κατέκτησαν τον Βόρειο πόλο ή πρώτοι πλησίασαν κοντά και ποιός από τους δύο. Ο Σάκλετον με την προσέγγιση του στο Νότιο πόλο και οι Ντέιβιντ , Μόσον στον μαγνητικό Νότιο πόλο, γνωρίσαν τη δόξα σε Μ.Βρετανία και Αυστραλία αντίστοιχα, ενώ ο Ιταλός Δούκας των Αβρουζίων κοίταξε κατάματα την κορυφή Κ2, πλησιάζοντας κοντά, στην κατάκτηση της, που ήρθε μερικές δεκαετίες αργότερα από τον Χίλαρι.

Ο Λάρσον σε ένα βιβλίο, πυκνογραμμένο και με ζωντανή διήγηση, μας μεταφέρει στο κλίμα της εποχής, της τελευταίας εποχής μεγάλων εξερευνήσεων. Πριν η τεχνολογία οδηγήσει τον Αμούνδσεν με το αερόπλοιο να πετάξει πάνω από τους πόλους. Στην εποχή που άνθρωποι, σκυλιά, Εσκιμώοι και πόνυ, πάλευαν με τον καιρό, την πείνα και τις ίδιες τις αδυναμίες τους, για μια σημαία στον πόλο, ένα σημείο στον χάρτη, που θα ολοκλήρωνε την κατάκτηση των πιο «απομακρυσμένων» σημείων της γης. Άνδρες, με φαλλοκρατική για τα σημερινά δεδομένα αντίληψη, όσο και ρατσιστική, απόδειξη η στάση του Πίρι απέναντι στον μαύρο σύντροφο του Χένσον, που τυπικά έφτασε πριν από αυτό στον Β.Πόλο ή τη συμπεριφορά των Ιταλών στους αχθοφόρους που σήκωσαν το βάρος της προετοιμασίας για την εξόρμηση στα Ιμαλάια, μέσα στα χιόνια, με ελάχιστα ρούχα, με πενταροδεκάρες ως αμοιβή ή την «χρήση» των Ινουιτ, ως οδηγών και των οικογενειών τους ως υποστηρικτών (ράψιμο ρούχων, υπνοσάκων κτλπ) από τον Πίρι.

Η περιγραφή της ευγενούς άμιλλας των κυρίων της εποχής, συνήθως στρατιωτικών, αριστοκρατών, ευγενών για τη δόξα είναι συγκλονιστική. Η Εδουαρδιανή Αγγλία με τον καθηγητή Ντέιβιντ, έρχεται σε σύγκρουση με τον ηγέτη Σάκλετον και τον ψυχρό υπολογιστή και οργανωτικό Πίρι. Βρετανοί και κοινοπολιτεία στον Νότιο πόλο, Αμερικανοί στον Βόρειο, πιο πριν Ιταλοί και Νορβηγοί, σε μάχη με την φύση και το να περπατήσουν μερικά μέτρα πιο Νότια ή Βόρεια για το ρεκόρ ή ακόμη και την κατάκτηση του επάθλου του ίδιου του πόλου. Στο ενδιάμεσο με κάθε λεπτομέρεια, από τα αρχεία των εξερευνητών, ο Λαρσον περιγράφει την οργάνωση της αποστολής, την εύρεση χορηγών, τα πολιτικά παιχνίδια, τη σημαία που δίνει ο Εδουάρδος στο Σάκλετον, την υποστήριξη με πολύχρονες άδειες στον αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού Πίρι από τον Θεόδωρο Ρούζβελτ. Έθνη ολόκληρα βλπ. Αυστραλία βλέπουν τους τοπικούς τους ήρωες Ντέιβιντ και Μόσον να επιστρέφουν εξαντλημένοι αλλά νικητές με τα στοιχεία της φύσης.

Η περιγραφή των αποστολών, όμως σε γεμίζει δέος και λύπη. Τα σκυλιά θυσιάζονται για να τραφούν τα πιο δυνατά σκυλιά και αργότερα οι άνθρωποι. Με την ίδια λογική οι άνθρωποι εξωθούνται σε ακραίες συνθήκες επιβίωσης, λιμοκτονίας,δυσεντερίας τρώγοντας χαλασμένο κρέας από τα πόνυ που σκότωσαν, εξαντλημένοι, τυφλωμένοι από το χιόνι, ελπίζοντας στην κατάκτηση του Πόλου ή ακόμη περισσότερο την επιστροφή στη βάση τους, για να τους διασώσει το πλοίο, που θα τους επιστρέψει στην μητέρα πατρίδα. Ο Λάρσον πλέκει παράλληλα τις ιστορίες κατάκτησης των τριών πόλων, με αυτές των Σάκλετον, Ντέιβιντ, να καθηλώνουν και συναρπάζουν για την ανθρώπινη δύναμη τους, ενώ του Πίρι, για τον ορθολογισμό και προγραμματισμό του και του Κουκ, σαν ένα ερώτημα, αν συνέβη , χωρίς να παίρνει θέση.

Κρύο κρυοπαγήματα, εξάντληση, ελπίδα και πείσμα σκιαγραφούν απλούς ανθρώπους επιστήμονες που κάποιοι σε ηλικία των πενήντα ετών αναζητούν την δόξα , δίχως να εγκαταλείπουν αλλά και χωρίς κάποιές φορές να προσφέρουν. Το απέραντο λευκό της αρκτικής και της Ανταρκτικής, τα στρώματα πάγου, η απομόνωση, οι συνεχείς κίνδυνοι, ξεπηδάνε από τις σελίδες του βιβλίου, κάνοντας την κατάκτηση του τρίτου πόλου του Κ2 ενδιαφέρουσα αλλά αδύναμη , μπροστά στην απομόνωση και την προσπάθεια των Πίρι, Σάκλετον. Τρως μαζί τους το τελευταίο κομμάτι μπισκότου, ονειρεύεσαι λουκούλλεια γεύματα, σκοτώνεις το τελευταίο σκυλί και περπατάς ως την τελευταία αποθήκη , ελπίζοντας να δεις το πλοίο της διάσωσης να σε περιμένει. Η απόδειξη του κατορθώματος, θα έχει μάρτυρα την φωτογραφία και τα ημερολόγια της αποστολής και αυτό είναι και το τρωτό σημείο, των εξερευνητών που ηθελημένα ή άθελα τους βλπ Πίρι δεν προνόησαν να έχουν όργανα ακριβούς μέτρησης του γεωγραφικού πλάτους και μήκους δίνοντας λαβή στις αμφισβητήσεις. Ονειρεύεσαι σαν τον Πίρι, άρθρα σε εφημερίδες και δόξα σαν τους Σάκλετον, Ντέιβιντ, νιώθεις τα χέρια του κόσμου που σε σηκώνουν στους ώμους σαν τον Μόσον και τελικά ξέρεις ότι λιγότερο από μια δεκαετία μετά, ο ανθρώπινος ηρωισμός θα βρει άλλο πεδίο στις πεδιάδες της Φλάνδρας και οι πόλοι θα μείνουν ξεχασμένοι, μέχρι η οικολογική καταστροφή να τους επαναφέρει στην δημοσιότητα.

Το «Ως τις άκρες τη γης» είναι από τα βιβλία που θα κάνουν τον έφηβο να ονειρευτεί και τον ταξιδιώτη, να ψάξει για εισιτήρια για τις τελευταίες παρθένες, απάτητες περιοχές της γης. Είναι ακόμα ένα βιβλίο που θα θέσει το ερώτημα ήταν τελικά μαύρος ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε τον Βόρειο πόλο? ‘Ήταν ο Κουκ αγύρτης ή ταξιδευτής, ήταν οι Ινουίτ θύματα των λευκών ή απλά κομπάρσοι με ουσιαστικό ρόλο στο ταξίδι του Πίρι? Άξιζε ο Ντέιβιντ της δόξας για τον Νότιο πόλο, είναι η υστεροφημία του Δούκα των Αβρουζίων άξια της προσπάθειας όταν καραβάνια αχθοφόρων και η Βρετανική διοίκηση στήριξαν το έργο του? Πάνω από όλα είναι ο «ηρωισμός» αυτών των γεωγραφικών κατακτήσεων, αποδεκτός σήμερα ή είναι μια εξιδανικευμένη εικόνα ενός αγώνα, δίχως αντίκρισμα για την δόξα των αρχηγών των αποστολών, όταν όλοι οι υπόλοιποι συμμετέχοντες, πέρασαν στην αφάνεια.

Ένα βιβλίο πλούσιο σε στοιχεία, ιστορίες ζωής, αγώνες και ήττες, μαζί με αμφισβητούμενους θριάμβους. Σε κάθε περίπτωση, καλογραμμένο, τεκμηριωμένο δεν παίρνει θέση, αλλά παρουσιάζει στοιχεία και φέρνει πιο κοντά στον σημερινό αναγνώστη μια ομάδα ανθρώπων, που η κατάκτηση των άκρων της γης, έγινε το προσωπικό τους Άγιο Δισκοπότηρο και κάποιοι ήπιαν, κάποιοι άλλοι το άγγιξαν, με τίμημα, μεγάλο ή μικρό για αυτούς και πολλά από τα μέλη της αποστολής τους ανθρώπους και ζώα. ‘Ένα βιβλίο για εφήβους, που το ταξίδι δεν θα σταματήσει ποτέ να τους ελκύει.