Παραδείγματος χάριν: ο Ναζί αδελφός μου – Ούβε Τιμ (Καστανιώτης)

Σε μια εποχή που η ιστορική μνήμη αμφισβητείται, το βιβλίο του Γερμανού Τιμ, έχει ιδιαίτερη αξία. Γραμμένο σαν διάλογος, ανασκόπηση των αναμνήσεων του Τιμ από τον κατά πολύ μεγαλύτερο αδελφό του, που ουσιαστικά δεν γνώρισε, ο Τιμ επιχειρεί μια βαθιά τομή στη Γερμανική ιστορία του Β’ΠΠ αλλά και των χρόνων μετά.

Ο αδερφός του, στρατιώτης στο τμήμα μηχανικού των ΣΣ, ιδεολόγος, αλλά αδιευκρίνιστα ρατσιστής, αγαπά την ιδέα της μεγάλης Γερμανίας, αλλά φαίνεται οτι έχει τις ενστάσεις του σε σχέση με το Εβραϊκό ζήτημα και την ανωτερότητα απέναντι στους Σλάβους. Παρόλα αυτά βρίσκει την θέση του, μέσα στην ομάδα. Την αναγνώριση, του να ανήκει στο επίλεκτο σώμα του στρατού της Χιτλερικής Γερμανίας και πολεμά με αυτούς στο ανατολικό μέτωπο. Ο αδελφός του χρόνια μετά, μιας και ήταν πολύ μικρός στα χρόνια της στρατιωτικής θητείας του μεγάλου αδελφού του, επιχειρεί να ανασυνθέσει το πορτραίτο του νεκρού, αλλά και να μιλήσει για την οικογένεια του και τη Γερμανία του πολέμου και της ανοικοδόμησης.

Ο πατέρας βετεράνος του Α’ΠΠ, αυτοδημιούργητος γουναράς και η μητέρα του κόρη αστικής οικογένειας, μειλίχια, υποστηρικτική και δυναμική όταν χρειάστηκε, μέχρι το τέλος του πολέμου, ενστερνίζονται και υπερασπίζονται την Χιτλερική Γερμανία, τις επιλογές της και τις οικογενειακές θυσίες. Η εθνοκάθαρση και τα εγκλήματα πολέμου, θάβονται κάτω από τόνους ιστορικών δακρύων, για όσα υπέστη η Γερμανία αλλά και το σθένος να αναδημιουργηθεί από τις στάχτες της, το 45. Οι συναντήσεις του πατέρα με παλαιούς συντρόφους και η βοήθεια επιλεκτικά σε όσους πολέμησαν, μια άτυπη δικτύωση, η συνέχεια του ναζιστικού καθεστώτος, με τη μορφή της αδερφοσύνης μετά τον πόλεμο, των παλιών συντρόφων, ξενίζει και ταυτόχρονα συγκινεί. Η ήττα, με το βαρύ επιτόκιο της, ενδυναμώνει τους επιζώντες με τον ίδιο τρόπο που τα επώδυνα και επαχθή μέτρα της συνθήκης των Βερσαλιών δημιούργησαν, οδήγησαν τελικά στην Χιτλερική Γερμανία, που υποσχέθηκε ανόρθωση του εθνικού φρονήματος (οι όποιες ομοιότητες με το δημοψήφισμα του 15, εναντίων της κακής ΕΕ, δεκτές).

Ο Τιμ παιδί ουσιαστικά της μεταπολεμικής Γερμανίας, αντιδρά στον πατέρα του. Ζει από το θαύμα της μεταπολεμικής Γερμανίας αλλά αδυνατεί να προσαρμοστεί. Γνωρίζει το τζην παντελόνι, τον Έλβις και τα μακριά μαλλιά. Στρέφει το πρόσωπο του σε όσα πρέσβευε η παλιά Γερμανία και Ευρώπη. Όλα αυτά για τα οποία ο μεγαλύτερος αδελφός του ξεψύχησε ακρωτηριασμένος σε ένα νοσοκομείο εκστρατείας στην Ρωσία. Ταυτόχρονα η φθορά του άλλοτε πατέρα-ηγέτη-δυνάστη και η επαναφορά στο προσκήνιο της μητέρας, από τις σκιές, προικισμένη με το προαιώνιο ένστικτο της εργατικότητας και της επιβίωσης, αλλάζουν τη σελίδα, οδηγώντας στην Ευρώπη, της χειραφέτησης και της οικονομικής ευμάρειας. Η μεγαλύτερη αδελφή του θα χαθεί με τελευταίο έρωτα, έναν Εβραίο, δείγμα οτι οι καιροί αλλάζουν, οτι το φυλετικό δηλητήριο έχει στερέψει, όμως ο Τιμ θα παραμείνει προδότης για τον πατέρα του.

Οι αξίες του πατέρα του, είναι ανάλογες αυτών των συντρόφων του στα αριστερά κόμματα, τα επόμενα χρόνια. Τα άκρα είναι τόσο κοντινά. Η Γερμανική κοινωνία μεταπολεμικά δυσκολεύεται να αποδεχτεί ακόμη και την ύπαρξη των εγκλημάτων πολέμου, των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Δεν ξέρω λέει η μητέρα του, σιωπώ-, ο πατέρας, δεν απαντώ- η αδελφή. Η αντιστοιχία με τις αριστερές πεποιθήσεις του συγγραφέα και το παραπέτασμα, σε όσα έκανε το κόμμα για το καλό μας στην ΕΣΣΔ και το ανατολικό μπλοκ, είναι τόσο κοντινά, τόσο όμοια. Το κοινό καλό, το κόμμα, το Έθνος, ειδωμένα μέσα από την ματιά ενός ανθρώπου, που από αντίδραση φτάνει στο άλλο ιδεολογικό άκρο. Όμως η σκέψη του αδελφού του, μέσα από την οικογενειακή συγχρώτιση, του καταρρίπτει τα δεδομένα, του ναζί, σκληρού εγκληματία. Βλέπει έναν άνθρωπο που θυμάται ως μια γλυκιά παρουσία να έχει πολεμήσει στο σκληρότερο των μετώπων. Ένα ημερολόγιο που σταματά, όταν η απανθρωπιά αντικαθιστά το καθήκον, υποδεικνύοντας τη συνενοχή σε εγκλήματα πολέμου ή απλώς τον αποτροπιασμό, από έναν άνθρωπο, δίχως έφεση στη βία.

Ο Τιμ ακολουθεί την πορεία της οικογένειας του μετά τον πόλεμο. Την ίδια πορεία που γέννησε την Μπάαντερ Μάινχοφ αλλά δημιούργησε και το Γερμανικό οικονομικό θαύμα. Τους ανθρώπους που μόχθησαν για το κοστούμι και το αυτοκίνητο για να συνθλιβούν αργότερα απτό τα πολυκαταστήματα και την βιομηχανία που υποχρεώθηκαν να στελεχώσουν. Όλα αυτά τα χρόνια έζησαν μην μιλώντας για το παρελθόν, εξωραΐζοντας και ξεχνώντας. Η Γερμανία και η ΕΣΣΔ, δύο χώρες υπεύθυνες για εκατόμβες θυμάτων η μία εως τις 8 Μάιου του 1945 η άλλη ως το 90 παρουσιάζονται σε αυτό το βιβλίο γυμνές απο στεφάνια δάφνης, καθώς ο «αριστερός» Τιμ δεν μπορεί να μισήσει τον Ναζί αδερφό του, όταν τον αναζητά στο Κίεβο, στο στρατιωτικό νεκροταφείο. Ο πόνος του μίσους και των πολιτικών, φυλετικών εμπαθειών, αντικαθίσταται από την βότκα σε μια ερειπωμένη απο τον κομμουνισμό Σοβιετική Ένωση.

Ο Τιμ τολμά να μιλήσει, για την πίστη, έστω και σε λανθασμένα ιδανικά, την αγάπη για την πατρίδα και τον φόβο μπροστά στο πέρασμα της γραμμής, την συλλογική ευθύνη για τα εγκλήματα που στιγμάτισαν την Ευρώπη ,στο όνομα του Χίτλερ και του Στάλιν. Από εισαγγελέας και κατήγορος , γίνεται αναθεωρητής μιας μνήμης που το μόνο που έμεινε είναι μερικές τρίχες σε μια οδοντόβουρτσα, γιατί όσο και να θέλει να απομακρυνθεί είναι ο ίδιος, γιος του πατέρα του, όπως και ο αδελφός του. Ενός ανθρώπου που έφτιαξε ο ίδιος το μέλλον του, από το τίποτα και το είδε να ξεθωριάζει , θυσία στις μηχανές της εκβιομηχάνισης, ωραιοποιώντας όσους χάθηκαν στον πιο μάταιο και ανθρωποκτόνο πόλεμο του 20ου αιώνα.

Μικρό, αλλά μεστό βιβλίο, που σε αφήνει γεμάτο βαθιά συναισθήματα και αμφιβολίες για το ακλόνητο των θέσεων σου, αναφορικά με την πολιτική αλλά και την προσωπική/οικογενειακή ζωή.