«Το κορίτσι με τους αναρχικούς»- Isabel Meredith (Χίμαιρα)

Λίγες φορές, έχουμε μια τόσο ρεαλιστική περιγραφή του αναρχικού κινήματος στη γέννηση του, από δύο Βρετανίδες συγγραφείς ,τις αδελφές Ολίβια και Έλεν Ροσέτι, που πίσω από το ψευδώνυμο Ίζαμπελ Μέρεντιθ, περιέγραψαν την πραγματική εμπλοκή τους με το Βρετανικό και διεθνές αναρχικό κίνημα στα τέλη του 19ου αιώνα και αρχές του 20ου. Η ενεργή ανάμιξη τους περιελάμβανε την κυκλοφορία της εφημερίδας «Πυρσός», αλλά και τη γνωριμία τους με τον Κροπότκιν.

Στο «Το κορίτσι με τους αναρχικούς» η Μέρεντιθ, κόρη οικογένειας με καλλιτεχνικές και πολιτικές αναζητήσεις πέραν της μεγαλοαστικής καταγωγής της, έρχεται σε επαφή με τον αναρχισμό, μέσα από συγκεντρώσεις Ευρωπαίων αναρχικών που βρίσκουν στην Μ.Βρετανία καταφύγιο λόγω των πολιτικών διώξεων στην Ηπειρωτική Ευρώπη, κυρίως Ρώσους, Γάλλους και Ιταλούς. Παρέα με έναν Άγγλο γιατρό που σιγά σιγά γίνεται όλο και πιο ριζοσπαστικός στις προσεγγίσεις του, αλλά και μια μικρή ομάδα ανθρώπων που η Σοσιαλδημοκρατία δεν εκφράζει λόγω της θεωρητικής τοποθέτησης της, η Μέρεντιθ, αποφασίζει να ενταχθεί ενεργά στον αγώνα.

Η επαφή της με τους πραγματικούς αναρχικούς και το ιδεολογικό και κοινωνικό υπόβαθρο του καθενός δεν εκπλήσσει σήμερα, αλλά αποκαλύπτει τις αδυναμίες ενός ακραία ιδεαλιστικού κινήματος. Ο τυπογράφος που πραγματικά, μισεί τους πάντες, μαζί με την καθαριότητα και την εργασία για οποιοδήποτε σκοπό. Οι Ιταλοί σύντροφοι, που έχουν ιστορικό κλοπών, φόνων για ερωτικές αντιζηλίες και ακραίου συντηρητισμού ή πλήρους ελευθερίας στις μεταξύ τους σχέσεις ως ερωτικά τρίο, είναι μερικοί από τους ανθρώπους που θα συναναστραφεί η βαθιά ιδεολόγος Μέρεντιθ. Οι πιο προσγειωμένοι και αφοσιωμένοι στην παγκόσμια επανάσταση και ανατροπή Ρώσοι σύντροφοι, οδηγούνται από ακραία αισθήματα πίστης στον σκοπό που αφήνουν κάθε ανθρώπινη διάσταση στο περιθώριο, θύμα των οποίων θα πέσει και η ίδια η συγγραφέας, που θα ερωτευθεί τον ιδεαλιστή, διεθνή επαναστάτη Κοζίνσκι , μια ολοφάνερη αναφορά στον Κροπότκιν. Όμως ο σεχταρισμός του κινήματος ανάλογα με την πίστη των συμμετεχόντων, σε έναν αναρχισμό με υπευθυνότητα ή μια ακραία αναρχική δικτατορία που όλοι είναι ίσοι και ταυτόχρονα εχθροί αν δεν υπακούσουν σε γενικότερες έννοιες, δημιουργεί ερωτηματικά στην συγγραφέα.

Οι περιγραφές Άγγλων αναρχικών που εντάσσονται στο κίνημα, γιατί δεν θέλουν να δουλέψουν ή με καθαρά ιδιοτελείς σκοπούς πχ οικογενειακές συγκρούσεις, δείχνει έντονα την πραγματική διάσταση του κινήματος. Ειδικά στη Μ. Βρετανία που οι ιδεολόγοι αναρχικοί αστοί, θυσιάζουν την ταξική θέση τους , όπως ο γιατρός Αρμιτάζ, ενώ οι προλετάριοι αναρχικοί, επιδιώκουν να βελτιώσουν την καθημερινότητα τους, δείχνοντας αξιοθαύμαστη αδιαφορία, στην διάδοση το σκοπού, μπροστά σε μερικές κρεατόπιτες και δωρεάν μπίρες. Η πραγματικότητα και οι θυσίες για το κίνημα, περιγράφονται γλαφυρά, αλλά είναι και εν μέρει διασκεδαστικές με τους λούμπεν αναρχικούς να κοιμούνται στο τυπογραφείο ξενώνα, τόπο συγκέντρωσης, γιάφκα και την εκδότρια στο μεγαλοαστικό σπίτι της, με την αδερφή της τραγουδίστρια όπερας που περιοδεύει στις ΗΠΑ και τον αδελφό της σπουδαστή ιατρικής που όμως βοηθά όπως μπορεί σε πτωχοκομεία κτλπ.

Η αναίρεση του ιδεαλισμού, ο ζηλωτής αναρχικός του εξωτερικού που τοποθετεί τον σκοπό πάνω και από τον ίδιο τον εαυτό του και η κοινωνία, που αρνείται πεισματικά να υιοθετήσει τις ριζοσπαστικές απόψεις και πρέπει να αφυπνιστεί δια της βίας, είναι ερωτήματα που η επανάσταση δεν έχει καταφέρει να απαντήσει από τον 19ο αιώνα ως σήμερα. Αντίθετα το αναρχικό κίνημα παρουσιάζεται εν μέρει ιδεαλιστικό, εν μέρει αιθεροβάμων και δείχνει τις εγγενείς αδυναμίες του, που θα αποκαλυφθούν στα πεδία των μαχών της Καταλονίας μερικές δεκαετίες αργότερα, όταν η αυτοοργάνωση των αναρχικών δεν θα καταφέρει να αντισταθεί στους φαλαγγίτες του Φράνκο, γιατί η φιλοτιμία και το πάθος δεν μπορούν εύκολα να νικήσουν ένα οργανωμένο σύστημα.

Αν και λογοτεχνικό, το βιβλίο κάνει αναφορά σε πραγματικά πρόσωπα και καταστάσεις,αλλαγμένα για ευνόητους λόγους , μη αναγνώρισης, χωρίς να ωραιοποιεί καμία συμπεριφορά. Το τέλος του βιβλίου με το κλείσιμο της εφημερίδας και την φυγή των ξένων αναρχικών στο εξωτερικό για να συνεχίσουν την επανάσταση, είναι εν μέρει και το τέλος της πρώτης περιόδου των συγγραφέων. Η επιλογή τους να μετακινηθούν στην πραγματική ζωή για προσωπικούς λόγους στην Ιταλία και τελικά να ενταχθούν στο φασιστικό κόμμα του Μουσολίνι μαζί με την εισαγωγή του βιβλίου είναι τα πιο αξιοσημείωτα στοιχεία. Η πραγματικότητα, αλλάζει τον επαναστάτη και δείχνει το πόσο συγκοινωνούντα δοχεία είναι οι ακραίες ιδεολογίες. Επίσης το τέλος της εφημερίδας και η πορεία των περισσότερων εκ των ηρώων, δείχνει πόσο ο ουτοπισμός/ιδεαλισμός απαιτεί θυσίες σε βάθος χρόνου και πώς λίγοι είναι αυτοί που τολμούν να ακολουθήσουν έναν τέτοιο δρόμο, συχνά χωρίς να υπολογίζουν τους γύρω τους, αφού ο σκοπός αγιάζει τα μέσα ορίζοντας τον εαυτό τους, αυτόκλητο σωτήρα της κοινωνίας.

«Το κορίτσι με τους αναρχικούς» είναι ένα βιβλίο που έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί αποτελεί την πραγματική εξιστόρηση ενός κινήματος από ανθρώπους που συμμετείχαν, με την οικονομική άνεση και την κοινωνική θέση τους, να τους επιτρέπει, τη συμμετοχή, τον σχολιασμό αλλά πάνω από όλα το να είναι παρατηρητές όσων ενεπλάκησαν στο κίνημα βρίσκοντας εκεί δικαιολογία ή διαφυγή από την σκληρή πραγματικότητα του προλετάριου του 19ου αιώνα. Είναι η γνωστή έκφραση «αριστερός με δεξιά τσέπη» σε όλο το μεγαλείο της. Η ιδεολογία είναι παρούσα, αλλά οι συγγραφείς δεν αντιμετωπίζουν ποτέ προβλήματα επιβίωσης, μόνο προσφέρουν στο πλαίσιο του δυνατού, χωρίς να διακινδυνεύουν παρά ελάχιστα. Ένα παιχνίδι επανάστασης, όταν οι πραγματικοί επαναστάτες Ρώσοι,Ιταλοί και Γάλλοι αναρχικοί, οδηγούνται στην κρεμάλα και γκιλοτίνα.

Αξίζει να το διαβάσετε, δίνοντας εξίσου μεγάλη βαρύτητα στο βιβλίο όσο και στην πολύ ωραία εισαγωγή του Θωμά Μαστακούρη που αποκαθηλώνει τον μύθο και οδηγεί σε μια πιο τίμια ανάγνωση, βασισμένη στην πεζή μεν, αλλά αδυσώπητη και αδιάψευστη πραγματικότητα. Όπως έλεγε και ένας παλιός αναρχικός των Εξαρχείων, «δεν μπορείς να έχεις τα πόδια και στις δύο βάρκες».